BIST 100 8.977,77 % 1,94
USD/TRY 32,3130 % 0,06
EUR/TRY 35,0645 % -0,02
Piyasalar
8.977,77
% 1,94
32,3129
% 0,06
35,0641
% -0,02
1,0794
% -0,32
47,62
-0,31
2.194,34
% -0,02
86,50
% 0,48
En son haberlerden haberin olsun istemez misin?

Çin hakkında bilmedikleriniz

Çin'in para birimi yuanın küresel rezerv para birimi olarak kabul edilmesi ülkeye sınıf atlatacak

Çin hakkında bilmedikleriniz
NURİ SEVGEN 28 10 2015, 09:21

Günümüzde hala var olan hiçbir kavim ortak bir devlet oluşturma konusunda onlar kadar eski yazılı bir tarihe sahip değil. Günümüzden 6 bin yıl öncesine dayanan yazılı tarihi bulunan bu devletin halkı da insanlık tarihine çok önemli buluşlar ile hizmet etti. Kağıt, pusula, matbaa, barut ve dahi kağıt para ilk aklıma gelenler.

Dünya medeniyet sahnesinde şu an için adını andığımız diğer medeniyetler suya “gu” derken; Çinliler, doğunun lideriydi. Büyük kavimler göçü öncesinde biz Türklerle de birçok sorun yaşayan hatta büyük Çin Seddi’ni Türk akınlarından korunmak için yaptırdığı söylenen Çinliler Türklerin İslamı seçmelerine neden olmuşlardır ki yazımda anlatmak istediğim Türk-Çin ilişkileri değil.

ÇİN 1 YILDA ALMANYA'NIN 3 KATI BÜYÜKLÜK YARATIYOR

İlk kağıt parayı kullanan ama küresel değerini yüzlerce yıl sonra anlayan Çin, parasını küresel para yapmak için uzun süredir büyük çaba sarf ediyor. Çünkü Çin çok iyi biliyor ki küresel bir güç olabilmenin en önemli temel taşı ekonomik güç olmaktan geçiyor.

Ürettiği mal ve hizmeti başkalarının kağıt paralarına satan Çin, çok iyi biliyor ki o ülkelerin paraları karşılığında mal ve hizmet satarak o ülkelere borç finansmanı sağlıyor.

Çin, 2010 yılında Japonya’yı geçerek ABD’den sonra dünyanın ikinci büyük ekonomisi haline geldi.

ABD’nin GSYH büyüklüğünün 2015 yılında 18 trilyon dolar civarında olacağı ve ikinci olan Çin ekonomisinin de 10 trilyon dolar sınırında olacağı tahmin ediliyor.

Üçüncü sıradaki Japonya’nın ise 6,5 trilyon dolar büyükülükle farkı açacağı bekleniyor.

Öyle ki dördüncü sıradaki Almanya ekomomisi Japonya'nın yarısı kadar büyüklükte iken Çin neredeyse üç Almanya gücünde bir büyüklüğü yılda üretebiliyor. Beşinci sıradaki Fransa ve altıncı sıradaki İngiltere’nin de 2015 yılı için büyüklüklerinin 3 trilyon dolara yakın olacağı tahmin ediliyor. İstatistiki açıdan Çin; Almanya, İngiltere ve Fransa ekonomisinin toplamından daha büyük bir ekonomi. İlk sıradaki ülkeleri tekrar hatırlatmak ve vurgulamak isterim. Çünkü yazımın devamı ile çok ilişkili: ABD, Japonya, Almanya, Fransa ve İngiltere

YUANIN TARİHİ

Ren Min Bi (RMB) halkın parası anlamına geliyor. 1830’dan beri çeşitli seri değişikliğine rağmen kullanılıyor. Biz Yuan diyoruz. İngilizce seviyesi çok iyi olanlar Yuen’de diyor(!) 1 Yuan 0,16’ya yakın Amerikan Doları ediyor.

Yuan adını bizim Kubilay Krallığı dediğimiz 13. yüzyılda tüm Çin’i yöneten Cengiz Han’ın torunu Kubilay’ın Yuan Hanedanlığı'ndan mı alıyor bilmiyorum.

Gerçi Çinliler ilk kağıt parayı 7. yüzyılda kullanmış olsa da bildiğim Kubilay’ın 13. yüzyılda kağıt para kullanımını tüm Çin’e yaymak isteyen biri olduğudur.

Çünkü Moğol olan Kubilay’ın kurduğu Yuan Hanedanlığı zamanında ortası delik gümüş sikkeler bir ipe takılarak kullanıldığı için bu durum tüccarların başta soygun olmak üzere pek çok sorun yaşamalarına neden oluyordu. Kubilay belli ki kağıt para ile sistemi güvenlik içine almayı hedeflemişti. Yoksa senyoraj hakkı ya da kısmi rezerv sistemi ile paradan kredi ile para yaratıp dünyayı ele geçirme peşinde koşmak aklına gelmemiş.

Gelseydi; şu an ABD diye bir gücün, hatta devletin bile olamayacağı aşikar. 

 

KAĞIT PARANIN ÇİN'DEN AVRUPA'YA YOLCULUĞU

Avrupalılar kağıt parayı Venedikli Marco Polo’nun yazdığı kitaplarla tanıyıp Çinliler gibi kullanma yolunda adımlar attılar. Her ne kadar Marco Polo’dan önce Müslüman seyyah İbn-i Batuta Çin’de kağıt para ve kullanılış şeklini yazsa da Müslüman ülkelerde bu durumu fırsata çevirme isteği Avrupa kadar olmamış. Malum o dönemde İslam alemi bolluk ve bereketin yanında ilmi açıdan da Avrupa’nın kat be kat üzerindeydi. Fakr u zaruret Avrupa’yı paranın gücünü keşfetmeye yöneltti. Bu yönelim özellikle Batı-Doğu tanışmasına ön ayak olan vahşi haçlı seferleriyle de artış gösterdi.

Marco Polo belli ki Hz. Peygamberin hadisine uyup, ilmin Çin’de olduğunu duymuş ve alıp ülkesi Venedik’e getirerek ülkesinin bankacılık ile zenginleşmesini sağladı. Marco Polo sayesinde mi bilinmez ama görülen o ki yazdıklarının etkisi, tarihe perde açıldığında, net bir şekilde ortaya çıkıyor.

Avrupa’da ağır olan sikkeleri yanında taşımak yerine bankerlere emanet etme eğilimi Floransa’da ünlü banker Medici ailesinin doğumuna hatta Cenova’da dünyanın ilk bankasının kurulmasına ön ayak oldu.

Emanet ettikleri sikkeler karşılığında aldıkları senetlerin el değiştirmesi şeklinde ortaya çıkan ilk kağıt para kavramı neredeyse birebir Çin’deki sistemin kopyası.

Arada tek bir fark var. Çinliler bu sistemle güvenlik sağlama peşindeyken, parasını emanet edenlerin yüzde 10’unun parasını fiziki olarak almaya geldiğini gören Avrupalı bankerler kalan yüzde 90’ını kredi verip paradan para kazanma ve sistemi ele geçirme yolunu gittiler. İşte o para sahiplerinin yüzde 10’unun gelip; “Param ne oldu?” diye sorması olasılığına karşı bugün bankalar için sermaye yeterlilik oranı kontrolü var.

PARANIN TARİHİNDE IMF ETKİSİ

Kağıt paraya dayalı para sistemi yüzyıllar içinde çok gelişti. Çeşitli sistemler geliştirildi ama 1972 senesine kadar neredeyse 3 bin yıl boyunca her sistem altına dayalı bir model üzerine kurgulandı.

Ancak son altına dayalı sistem olan Bretton Woods’un çökmesi ile şeytani zeka zembereğinden boşaldı ve dünya farklı bir yola doğru sürüklendi. Bu kurgunun ilk adımı 1944’de Bretton Woods’ta IMF (Uluslararası Para Fonu) ile atıldı. 1969’da da parasal sistemdeki gücün kullanımı açısından önemi arttı. 

Çünkü 1969 sonrası IMF’in kendi parası vardı. Küresel yardım ve yapılandırma adına kullanılan ve Special Drawing Rights – SDR (Özel Çekme Hakkı) denen bir sepet parayı dünyaya kabul edildi. Bretton Woods yürürlülükte ike bu para 0.888671 gram saf altına eşit kabul edilen 1 ABD Doları ile aynı iken; Bretton Woods’un çökmesi ile bu para sepetini oluşturan paralar Amerikan, Alman, Fransız, Japon ve İngiliz paraları oldu. Bu ülkeleri yazıma başlarken not alınması amacıyla özellikle belirttiğimi hatılatırım.

SDR SEPETİNİN DAĞILIMI

Euro’nun tedavüle çıkması ile yapısı değişen ama temelde aynı ülke paralarının dahil olduğu SDR sepetinin yapısı her beş senede bir güncelleniyor.

2010’daki son güncellemeye göre bu sepetin içindeki dolar yüzde 41,9’unu, euro yüzde 37,4’ünü, sterlin yüzde 11,3’ünü ve yen yüzde 9,4’ünü oluşturuyor.

2010 sonrası yapılacak güncelleme 2015 kasım ayında yapılacak. Tarihinde ilk kez bu sepete farklı bir ülkenin parası, hatta kağıt paranın mucidinin parasının girmesi yönünde adımlar atılıyor.

SDR İÇİNDE YER ALMAK ÇİN'E SINIF ATLATACAK

Bir ülke parasının küresel rezerv para olması için illa ki SDR’a girmesi gerekli değil. O ülkenin ticari partnerleriyle yaptığı anlaşmalar nedeniyle ticarette kendi parasının kullanılması söz konusu olabilir.

Zira bu nedenle Yuan Asya’da çok kullanılan bir parasal rezerv. Ancak SDR içinde yer almak Çin’e sınıf atlatacak bir durum yaratacaktır.

Yazıya başladığımda saydığım ilk sıralardaki büyük ekonomilerden olup da parasını küresel ölçekte kullandıramayan tek ülke Çin. Çin’in küresel ölçekte parasını rezerv hale getirmesi hele de şu an için ikinci ve gelecekte dünyanın en büyük ekonomisi olmaya aday bir ülke için dünya liderliği demek. Çünkü bu durum; parasını muteber kılıp sadece matbaa masrafı ile dünyanın her yerindeki mal ve hizmeti kolayca satın alabilmesi demek. Buna iktisatta “senyoraj hakkı” deniyor.

Daha yazacak çok şey var ama merak edenler konuyu ve getireceklerini detaylıca araştırabilirler ama şu kadarını yazacağım ki; dünya Çin’in SDR’a dahil olması gerçekleşirse; artık dünya eski dünya olmayacak. Bu nedenledir ki ABD’nin yeni dünya görüşü Ortadoğu ağırlıklı değil Asya-Pasifik ağırlıklı... 


* Doktorasını Marmara Üniversitesi Bankacılık Bölümü'nden alan Dr. Nuri Sevgen, 2015'ten bu yana Yatırım Finansman Menkul Değerler'de İşlem Aracılığı Müdürlüğü yapmaktadır.

** Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve BusinessHT'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir. Ayrıca burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değil, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler, mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi, beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.

Yukarı

Business HT×