Fed menzile yaklaşırken (1)

Merkez bankaları, malum, kendilerine verilen görevler ile bağlılar. Her ülke kendi yasası ile gerek merkez bankasının bağlı olduğu hiyerarşiyi ve gerekse de o bankaya verili görevleri seçiyor. Ardından merkez bankaları faaliyetlerine başlıyorlar.

Kimi ülkelerde para politikası toplantılarına bir hükümet temsilcisi katılırken kimi ülkelerde ise bankalar müstakil bir yapıda karlar alıyorlar. Görevlerde de farklılık görmek mümkün. Avrupa Merkez Bankası yüzde 2’ye yakın TÜFE hedefi ile hareket ederken Fed, dual bir görev tanımına göre hareket ediyor. Çifte görevlerden ilki en çok istihdamın yakalanması, diğer ise yüzde 2’lik enflasyon hedefinin yakalanması.

FED’İN MENZİLE UZAKLIĞI

İkili görevlerin biri neredeyse başarılmış durumda. Bu da istihdam kalemi. Tabii ki istihdamın kalitesi, devamlılığı gibi tali konular üzerinden tartışmak mümkün. Bilgi demokratikleştiği için ulaşmak, görüş bildirmek ve onu yaymak hayli kolay. Bu yüzden, kolayca tüm istihdamın barmenlerden ya da part time işlerden oluştuğunu okumanız mümkün. Ancak gerçek bu değil. Amerikan ekonomisi krizden sonra aylık istihdam yaratma momentumunu artırdı. Aşağıda yıllar bazında ortalama aylık tarım dışı istihdam verisini görüyorsunuz:

2009: -424 bin

2010: +88 bin

2011: +174 bin

2012: +186 bin

2013: +194 bin

2014: +240 bin

Son 3 ay ortalama +300 bin.

İşsizlik de Fed’in enflasyon yaratmayan doğal seviye kabul ettiği yüzde 5,5 sınırının hemen üzerinde. Burada teorik bir tartışmaya girmekten kaçınmak için bu seviyenin değişken olabildiğini ancak yüzde 5,7 olan işsizlik oranının yine de güçlü bir veri olduğunu belirtmek isterim. Bu aynı zamanda son 7 yılın dibi demek. Ancak tartışmanın başladığı yer de tam burası.

İki kontrol kutucuğundan birine artık güvenle tik atabileceğine göre geriye enflasyon kalıyor. Fed’in takip ettiği göstergeler kişisel tüketim kalemlerinden oluşan bir veri seti (PCE) ve yüzde 1,3’e yakın seyrediyor. Fed’in hedefi ise bunun %2 olması. İstihdam bu kadar parlaksa kısa zamanda enflasyon yaratmaz mı? Yaratacaksa şimdiden bir adım atmak gerekir mi?

FED’İN TAHMİNLERİ

Fed PCE’nin yıl sonuna doğru yüzde 2’ye yükselebileceğini tahmin ediyor. * Petrol fiyatlarındaki düşük seyir ise kısa vadede enflasyon görünümünü her ülkede olduğu gibi ABD’de de bozuyor. Ancak oyunun ikinci turunda, harcanabilir gelirleri artan tüketicilerin coşkulu bir geri dönüş yapmaları bekleniyor. Bunun da yukarı yönlü fiyat baskısını geri getirebileceği hesap ediliyor. Bu tahminlere dayanarak faizler bu düşük global / lokal enflasyon ortamında artabilir mi?

FED’İN İZLEDİKLERİ

Bu tahmini yapabilmek için Fed bazı öncü göstergeleri kullanmak istiyor. Bunlardan, enflasyonu en hızlı göstereceği düşünülen bileşen de ücretler. Bu yüzden tüm piyasa ABD çalışan kesiminin ücret göstergelerini izliyoruz. Bu göstergeler arasında ise emek piyasasını en iyi yansıtanı ortalama saatlik kazançlar. Son toparlanma ile beraber yüzde 2’nin hemen üzerine çıkan bu kalemin kriz öncesinde yüzde 3,5-4 aralığında seyrettiğini biliyoruz. Demek ki hala katedilecek mesafe var. Diğer yandan, Fed’in kendi çalışmasına bakılırsa hiçbir ücret göstergesi aslında fiyatları tahmin etmekte anlamlı bir sonuç vermiyor.* 

Kafaların burada biraz daha karıştığını kabul etmek gerekiyor. Basitleştirirsek, iş göstergeleri faiz artışına imkan verirken enfasyon biraz daha ‘sabırlı’ olmayı gerektiriyor. Gereğinden önce faizi artırmanın zararları ECB, BOJ ve diğer bazı merkez bankaları tarafından acı şekilde tecrübe edildi.

FED’İN YOLU

Fed yüzde 3’e yakın büyüyen, yıllık 3 milyon kişilik iş imkanı yaratan ve yüzde 1,3 enflasyon üreten bir ekonominin en azından sıfır faiz haketmediği görüşünde. Üstelik faizlerin başarılı şekilde artabilmesi, enflasyon beklentilerinin yükselmesi yapısal durgunluk taraftarlarını bir süre bertaraf edip bildiğimiz şekliyle kapitalizmin ayakta durduğunu ispatlamak için Fed adına bir şans. Aksi takdirde, enflasyon beklentilerini baltalamadan faizleri artırmak imkansız olabilir. 

Tüm bunları bir sepete atarak Fed bir yol izliyor. Mayıs 2013’te varlık alımlarını sonlandıracağını açıklayan Fed yıl sonunda bilanço büyütmeyi durdurdu. 2014 içinde faiz artışını tartışmaya başlayan banka yıl sonuna doğru faizleri en az 6 ay artırmayacağına bir işaret kabul edilen ‘hatırı sayılır bir süre faizler artmayacak’ kalıbını karar metinlerinden çıkardı. Daha kısa vadeli bir söz olarak kabul edilen ‘sabırlı’ ifadesi artık metinde. Ekonominin gücünü koruması halinde ise bu ifadenin de ilk çeyrek biterken metinden çıkması olası. Böylesi durumda yeni bir yatırım iklimine geçmiş olacağız.

---

* Ak Yatırım Uluslararası Piyasalar Müdürü

PİYASALARDA 'İSTİHDAM' VERİSİ SARSINTISI