FIRAT BORA TAŞ
30 05 2017, 15:33 Güncelleme: 31.05.2017, 07:27
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 2017'nin ilk Finansal İstikrar Raporu'nda reel sektörün döviz pozisyonu gelişmelerine de geniş yer ayırdı.
Döviz borcunun büyük kısmının dövizle borçlanan şirketlerin yüzde 6,6'sında toplandığı görülüyor; borcun yüzde 83'ü 2 bin firmaya ait. Toplamın yüzde 10'u ise 10 firmada.
Diğer taraftan döviz kredilerinin tahsil gecikme oranı TL kredilere göre daha az ve döviz açık pozisyonu ihracatla güçlü korelasyon gösteriyor.
Sektörel yoğunlaşma ise enerji ve ana metallerde. Ayrıca son rapora göre reel sektörün döviz mevduatları artış eğilimi kaydediyor.
Merkez'in gözünden reel sektörün döviz pozisyonu dinamikleri şu başlıklarda özetlenebilir durumda:
1) DÖVİZ AÇIK POZİSYONU HIZ KESİYOR
TCMB, 2016 yılı son çeyreğine kadar ihracata oranla hızlı bir şekilde artan reel sektörün net açık pozisyonunun bu dönemden itibaren azalmaya başladığını belirtiyor.
Merkez'e göre bunun iki ana nedeni var; ihracattaki güçlü performans ve firmaların kur hareketlerinden dolayı ihtiyatlı davranarak kredide döviz yerine TL'yi tercih etmeleri.
TCMB, bu iki ana nedenin dışında piyasada artan farkındalığın da etkili olduğunu belirtiyor. Raporda, "Başta Finansal İstikrar Komitesi olmak üzere muhtelif platformlarda döviz riskinin yönetilmesi konusunda oluşturulan piyasa farkındalığının ve kamunun özel sektörle yaptığı işlemlerde YP sözleşmelerden kaçınmasının açık pozisyondaki ivmelenmenin durmasında önemli etkisinin olduğu düşünülmektedir." deniliyor.
2) 5 YIL VE ÜZERİ VADELER AĞIRLIK KAZANIYOR
TCMB, reel sektörün yurt içi döviz kredilerinin yüzde 50 üzerindeki payının artmaya devam ettiğini belirtiyor. Son rakam yüzde 55,9'da.
Diğer taraftan Merkez'in ulaştığı sonuç yurt dışı finans piyasalarına erişim sorunu da olmadığı yönünde. TCMB, "Vadelerde gözlenen söz konusu uzama ve ayrıca yüzde 120 seviyesinde seyreden firmaların dış borç yenileme oranı da yurt dışı finans piyasalarına erişimde firmaların sıkıntı yaşamadığına işaret etmektedir." diyor.
3) DÖVİZ BORCUNUN YÜZDE 83'Ü İKİ BİN FİRMADA
Finansal İstikrar Raporu, toplam döviz borcunun yüzde 83’ünün döviz cinsinden kredi kullanan yaklaşık 30 bin firmanın 2 bin tanesinde yoğunlaştığı bilgisini paylaşıyor.
Raporda yer alan daha detaylı verilere göre 10 firma toplam döviz bakiyesinin yüzde 10’unu, 100 firma yüzde 35’ini ve 500 firma yüzde 63’ünü oluşturuyor.
4) DÖVİZ AÇIK POZİSYONU İHRACATLA İLGİLİ
TCMB, yabancı para cinsinden açık pozisyona sahip firmalar incelendiğinde, ihracat gelirleri ile açık pozisyon arasında güçlü bir ilişkinin varlığına dikkat çekiyor.
Bu sonuca ulaşırken Merkez firmaları üç grupta topluyor; 1. grup döviz açık pozisyonu olmayanlar, 2. grup nette ortanca açık pozisyon / aktif oranının altında olan, 3. grup üstünde olan.
Merkez'in saptadığı bulgu da döviz açık pozisyonunun yurt dışı satışları ile döviz geliri olan firmalarda yoğunlaştığı şeklinde. Firmaların açık pozisyon oranı arttıkça toplam ihracattan aldıkları pay da artıyor.Bu da reel sektörün bilançosunda döviz riskini azaltıcı bir faktör olarak görülüyor.
5) REEL SEKTÖRÜN DÖVİZ MEVDUATI ARTIYOR
TCMB'nin kullandığı verilerde reel sektör firmalarının döviz mevduatlarında artış gözüküyor. TCMB'ye göre bu artış, firmaların ileri tarihli döviz ödemeleri için ihtiyatlı tavırlarından kaynaklanıyor.
Raporda, "Küresel ve siyasi belirsizliklerin azalması, para politikasında beklenen sonuçların elde edilmesi ve kur oynaklığının istikrara kavuşması neticesinde, makroekonomik dinamikler üzerinde seyreden reel sektör döviz talebinin doğal patikasına dönmesi beklenmektedir." deniliyor.
6) DÖVİZ AÇIK POZİSYON EN ÇOK HANGİ SEKTÖRLERDE?
TCMB, 2016 son çeyrek bilançoları itibariyle sektörlerin aktiflerinde döviz açık pozisyonu incelediğinde enerji, metal ana ve toptan perakende ticaret sektörlerinin görece daha yüksekaçık pozisyona sahip olduğu sonucuna ulaşıyor.
Enerji ve metal ana sanayindeki bu durumun yatırım amaçlı kullanılan uzun vadeli döviz kredilerinden kaynaklandığı belirtilirken bu sektörlerdeki fiyatlamanın dövize endeksli olması ve ayrıca metal ana sanayinin yüksek ihracat gelirlerinin olması, potansiyel riskleri sınırlayıcı olarak değerlendiriliyor.
Turizmde ise 2016'daki gelir düşüşünün otel-lokanta sektöründe açık pozisyon oranını artırdığı belirtiliyor. Raporda dikkat çekilen bir diğer konu da konsolide-solo bilançolar. TCMB, "Bir gruba bağlı faaliyet gösteren alt sektörlerdeki firmaların da kur riski yönetiminin ana firma tarafından yapıldığı göz önünde bulundurulursa, diğer sektörlerde gözlenen açık pozisyon riskinin daha düşük olduğu değerlendirilebilir." diyor.
7) DÖVİZ CİNSİ KREDİLERDE TAHSİLAT GECİKMESİ DÜŞÜK
TCMB'nin Finansal İstikrar Raporu'nda paylaştığı bir başka bulgu da döviz cinsi kredilerde tahsilat gecikmesinin TL cinsi kredilere göre daha düşük olduğu; döviz cinsi kredilerde tahsili gecikmiş alacak oranı yüzde 1,5.
TCMB, "En büyük döviz cinsi kredi hacmine sahip 10 bankanın üç aylık bağımsız denetim raporlarından kur değerlemesi yapılarak oluşturulan veriye göre, firmaların TL kredilerine kıyasla döviz kredilerindeki tahsili gecikmiş alacak oranı oldukça düşüktür." diyor.
Aynı veri seti, kur volatilitesinin de buna etkisinin sınırlı olduğuna işaret ediyor. Raproda, kurdaki oynaklığın yüksek olduğu dönemlerde bile söz konusu oranın yüzde 1-1,5 bandında seyrettiğinin gözlendiği bilgisi yer alıyor.
TCMB DÖVİZ RİSKİNİ KONTROL EDECEK
Tüm bunların yanı sıra, döviz kredilerin yoğunlaştığı söz konusu kurumsal firmaların stok döviz pozisyonunu ve kısa vadeli döviz nakit akışlarını takip etmenin, kur riskinin etkin yönetimi açısından önem arz ettiğini belirten TCMB, sistemik veri takip sistemi ile önümüzdeki dönemde firmaların döviz riskine yönelik gözetim altyapısının güçlendirilmesine yönelik çalışmanın tamamlanmak üzere olduğunu da açıkladı.
Daha önce, Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek Merkez Bankası'nın, şirketlerin döviz borcu için oluşturulan ve altyapı çalışması tamamlanan yeni takip modeliyle veri toplamaya başladığını belirtmişti.
