GÖKÇEN TUNCER
16 11 2015, 14:45 Güncelleme: 10.01.2016, 11:25
"Küreselleşmenin insan tarafı yok. İkinci Dünya Savaşı'ndan beri en büyük göç dalgasıyla karşı karşıyayız. 60 milyon insan evini terk etti ve kötü insan hakları altında düşük ücretlerle çalışmaya hazırlar. Burada özgür olarak serbest olarak dolaşamayan tek unsur insan. Eşitsizliğin ortadan kalkması için kapitalizmin ortadan kalkması gerekir. Ben en azından eşitsizliğin minimum seviyeye indirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Gerçek sorun kapitalizmdir."
Bu sözler bir öğrenci protestosunda söylenseydi ya da kapitalizm karşıtı grupların manifestosunda yayınlansaydı büyük ihtimal medya çok fazla ilgilenmeyecekti. Ancak sözlerin sahibi son 9 ayda 51,3 milyar lira ciroya ulaşan Koç Holding'in Yönetim Kurulu Üyesi Ali Koç olunca “Zenginler kapitalizme karşı olur mu?” tartışması hâlihazırda Paris saldırıları ve G20 zirvesiyle yoğun olan gündemde yerini aldı.
Küresel ekonominin giderek zayıfladığı, Dünya Gıda Programı'nın verilerine göre 805 milyonun açlık çektiği ve Birleşmiş Milletler'in yaklaşık 59,5 milyon insanı mülteci olarak açıkladığı bir dünyada Ali Koç'un açıklaması elbette ki yerinde.
Ancak Ali Koç'u iki gündür TT listesinde tutan Twitter alemi için ise durum biraz daha farklı. En az 5 milyon insanın asgari ücretle geçindiği Türkiye'de Ali Koç'a destek veren de oldu, “B20’deki toplantıda halktan biri kalkıp 'Problem kapitalizm' dese yaka paça gözaltına alınır. Ali Koç dedi gündem oldu. Al sana kapitalizm” ; “Kapitalizmle mücadelede Ali Koç'un yanında olmak isterdim ama yeterli param yok” ; “Ali Koç'un kapitalizmi eleştirmesi normal. Ben de ara sıra 'Ya ayıp ettim galiba' diyorum" gibi tweetleri atan da.
Ancak zenginler dünyasının kapitalizm karşıtı çıkışları yeni değil. Ünlü spekülatör George Soros'tan, dünyanın en zengin üç adamından biri Bill Gates'e kadar birçok varlıklı isim zaman zaman kapitalizmi eleştiren açıklamalarda bulundu. Bu isimlerden 10 tanesi ise şöyle:
1. BİLL GATES
Microsoft'un kurucusu Bill Gates, yıllık geliri 61 milyar dolara ulaşsa da kapitalizm karşıtı görüşlerini her fırsatta dile geitiryor. 2013'teki Kraliyet Mühendislik Akademisi Konferansı’nda ekonomik pazarın önceliklerinin bazı patronların isteklerine göre belirlendiğini söyleyen Gates, dünyada milyonlarca insan için hayati önem taşıyan sıtma aşısına, kelliğin çözümü için ayrılan finansmandan daha az para harcandığını ifade etmişti.
Son olarak da yaklaşık 15 gün önce The Atlantic’e verdiği röportajda dünyadaki iklim politikalarını eleştirmiş “Kapitalizm bizi iklim değişikliğinden kurtarmayacak” demişti.
2. WARREN BUFFET
Berkshire Hathaway yatırım şirketinin sahibi ve dünyanın en zengin üçüncü kişisi Warren Buffet, yakın arkadaşı Bill Gates ile birlikte 2010'da başlattıkları "Bağış Andı" inisiyatifi kapsamında 137 milyarderin yoksullara 125 milyar dolar bağışlamasını sağladı.
Buffet, 2011 yılında The New York Times için kaleme aldığı görüş yazısında ABD yönetimini, süper zenginleri kolladığı gerekçesiyle eleştirmiş zenginlerin daha çok vergi ödeyerek fedakârlık yapması gerektiğini belirtmişti. Ülkesindeki mega zenginler için “Biz benekli baykuş veya neslimiz tükenmekte olan bir tür değiliz” diyen Buffet, “Ben ve arkadaşlarım, milyarder dostu Kongre tarafından bugüne kadar yeterince şımartıldık. Hükümetin artık fedakârlığın herkesçe paylaşılması konusunda ciddi girişimler yapmasının zamanıdır” ifadelerini kullanmıştı.
Yıllık geliri 44 milyar doları aşan Buffet, ülkesindeki birçok kişi kişi için bir hayırseverken önemli bir kesim içinse kapitalizmi eleştirecek son isim.
3. GEORGE SOROS
1992 yılında İngiltere Merkez Bankası'nın sterlinde develüasyona gitmesiyle gerçekleşen 'Kara Çarşamba' ekonomik krizi sırasında sterlinin düşeceği yönünde aldığı pozisyonla bir gün içerisinde 1 milyar dolar kazanan ünlü spekülatör George Soros'un bu listede yer alması size de garip gelebilir. Ancak Obama'nın seçim kampanyasına 1 milyon dolar yatıran Soros'un Amerikan sistemini eleştirdiği açıklamaları tarihteki yerini çoktan aldı:
“Bunu söylemek şoke edici olabilir ancak ABD'nin tek taraflı duruşu dünya refahı ve barışına ciddi bir tehdit oluşturuyor” Açık Toplum: Küresel Kapitalizmde Reform adlı kitabından.
“Açık toplumların asıl düşmanı artık komunizm değil kapitalizmdir” Kapitalist Tehdit başlıklı makalesinden.
4. LEONARDO Dİ CAPRİO
25'ten fazla filmde yer alan ABD'li ünlü oyuncu Leonardo DiCaprio'nun bilmediğimiz iki özelliği daha var: Birleşmiş Milletler (BM) Barış Elçisi ve bir çevre aktivisiti olması.
DiCaprio, 2014'teki BM İklim Değişikliği Konferansı'nda dünya liderlerine “Benim işim rol yapmak sizinki değil. Burada ya tarih yazarsınız ya da tarih tarafından alaşağı edilirsiniz” diyerek temiz havanın bir insan hakkı olduğunu hatırlatmış, kirliliğin azaltılması ve karbondioksit salınımını azaltmayan ülkelerin cezalandırılması gerektiğini söylemişti.
DiCaprio'nun bu çıkışı belli bir kesimden alkış alsa da, özel jeti olan ve dünyanın en büyük beşinci yatını kiralayarak Brezilya'daki Dünya Kupası maçlarını izlemeye giden 41 yaşındaki oyuncu Hollywood'da iki yüzlülükle suçlandı. Çevrecilere göre DiCaprio'nun bu lüks merakı, başlı başına bir çevre tehdidi.
Avrupa Birliği'nin yayınladığı emisyon raporuna göre havacılık sektörünün karbon salınımı oldukça yüksek. New York'tan Avrupa'ya ya da San Francisco'ya uçan biri 2 ile 3 bin ton arası karbon salınımına sebep oluyor.
5. MİCHAEL MOORE
Fahrenheit 9/11, Kapitalizm: Bir Aşk Hikâyesi, Slacker Uprising gibi kapitalizmi ve ABD politikalarını eleştiren belgesellerin ünlü yönetmeni Michael Moore her fırsatta “Kapitalizm bir şeytandır” diyor ve kendisini işçi sınıfının yanında görüyor. Ancak dokuz evi, yaklaşık 50 milyon dolar geliri ve özel bir jeti olan Moore, birçok anti kapitalistin hedefinde.
6. RUSSELL BRAND
Forbes dergisine göre yıllık geliri 15 milyon dolara ulaşan İngiltere'nin ünlü komedyeni Russell Brand'i G20 protestolarından, Buckingham Sarayı önünde düzenenlenen gelir adaletsizliği eylemlerine kadar birçok sistem karşıtı gösteride görmek mümkün. BBC'de 2008 yılında sona eren The Russell Brand Show'un sunucusu ünlü stand-upçı geçtiğimiz sene Vanity Fair'e verdiği röportajda daha fazla para kazanmak istemediğini söyleyip kazancını insanlara gıda desteği sağlayacak merkezlerin kurulumu için harcayacağını açıklamıştı.
7. RICHARD BRANSON
Aralarında havayolu ve müzik sektöründen firmaların da olduğu yaklaşık 300 şirkete sahip Virgin Group'un kurucusu Richard Branson iş hayatına 17 yaşında atılan biri olarak dünyanın en başarılı girişimcileri arasında. Yılda 24 milyar dolar gelire ulaşan markanın sahibi Branson, Screw Business As Usual kitabında kapitalizmin insanlara daha iyi bir hayat sunmak için icat edildiğini ancak artık yolunu kaybettiğini yazmıştı. Önsözde yer alan bu ifadeler şöyle devam ediyor:
"Birçok şirket kısa dönemde kâr etmeye odaklandıkları için uzun vadedeki daha önemli bir amacı unutuyor: İnsanlara ve gezegene sahip çıkmak."
8. TED TURNER
1980'de medya devi CNN'i kuran Ted Turner'ın yıllık geliri 2,2 milyar dolar. Çevre ve vahşi yaşamın korunması için birçok yatırım yapan Turner, “The Last Stand” adlı kitabında küresel ısınmanın dünyanın geleceği için büyük tehdit olduğunu ve dünyada birçok kodamanın alternatif yenilenebilir enerji kaynaklarına darbe vurduğunu söylemişti. Küba'nın Marksist lideri Fidel Castro'nun da arkadaşı olan Turner kendisinin "kalben bir sosyalist, mâli olarak ise bir muhafazakâr" olarak tanımlıyor. Fox News'un sahibi Rupert Murdoch'ı Hitler'e benzeten Turner, 2001'deki The New Yorker röportajında kendisine Saddam Hüseyin'in bir şeytan olup olmadığı sorulduğunda "Bunu cevaplamak için yeterli bilgiye sahip olduğumdan emin değilim" demişti.
9. GEORGE LUCAS
ABD'li ünlü yapımcı ve yönetmen George Lucas, Hollywood'da yeni bir marka yarattı: Yıldız Savaşları. Lucas, bu ünlü film serisi ve diğer çektiği 18 filmle yıllık gelirini 5,4 milyar dolara kadar çıkarttı. Lucas, 2012 yılında CBS News'dan Charlie Rose'a verdiği röportajda "Ben 60'larda büyüdüm. Demokrasiye ve Amerika'ya inanarak yetiştirildim. Ateşli bir milliyetçiyim. Ancak aynı zamanda kapitalist olmayan demokrasinin de ateşli taraftarıyım. Zenginlerin, devletleri satın alabiliyor olmasına karşıyım" diye konuşmuştu. Amerikan toplumunu aç gözlü olarak niteleyen Lucas, bunun böyle devam etmesi durumunda insanların gerçek fikirlerine asla ulaşılamayacağını söylemişti.
10. NICK HANAUER
Amazon ilk defa kurulurken hissedar olmaktan çekinmeyen ABD'li risk sermayedarı Nick Hanauer, geçen yıl Politico dergisi için kaleme aldığı makalesine “Benim zilyoner arkadaşlarım” diye başlamış ve zenginlerin daha fazla zenginleşmeye devam etmesi durumunda toplumda oluşacak ilk sosyal ayaklanmada ilk kendilerinin hedef olacağını söylemişti. Hanauer, “Böyle bir durumda jetlerimize binip Yeni Zelanda'ya kaçmaya vaktimiz olmayacak” ifadesini kullanmıştı. Hanauer, iş ve istihdamı kendisi gibi varlıklı insanların değil, üretilen mal ve hizmetlere talep oluşturan ve daha çok satış yapılmasına imkân sağlayan orta sınıfın yarattığını söylemişti. Zenginlerden alınan vergilerin azalmasını eleştiren Hanauer, eşit gelir dağılımın altını çizerek asgari ücretleri artırmanın şirketleri iflasa sürükleyebileceği endişesinin saçma olduğunu ifade etmişti.
