İRFAN DONAT
10 04 2015, 15:28 Güncelleme: 11.04.2015, 11:18
Tarım sektörünün belki de en büyük emektarları olan mevsimlik tarım işçilerinin sorunları sonunda Meclis'e taşındı. Kurulan Araştırma Komisyonu yılbaşından bu yana 14 toplantı yaptı. Kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri ve üniversitelerden toplamda 23 katılımcı komisyona davet edilerek dinlendi.
Komisyon, mevsimlik tarım işçilerinin durumunu yerinde görmek ve işçilerin sorunlarını bizzat kendilerinden dinlemek için Şanlıurfa, Adana ve Ordu illerini de ziyaret etti. Bu konuda çalıştaylar düzenleyen Komisyon, sonunda 240 sayfalık kapsamlı bir rapor hazırladı.
Raporda, tarım sektörünün en önemli işgücü olan mevsimlik tarım işçileri ve ailelerinin, yönetsel/mevzuat sorunları, ulaşım, barınma, iş sağlığı ve güvenliği, eğitim, sosyal güvenlik, ücret ve çalışma ilişkileri, aracı ilişkileri konularında önemli sorunları tespit edildi.
Raporda, Türkiye’de 26 milyonu aşan toplam istihdam içinde 5 milyon 404 bine ulaşan tarım sektörünün yüzde 23 ile ikinci sırada yer aldığı hatırlatılıyor.
TÜRKİYE'DE 485 BİN MEVSİMLİK TARIM İŞÇİSİ VAR
Türkiye'de 15 yaş üzeri mevsimlik gezici çalışan işçisi sayısı 485 bini buluyor. Bu rakam, mevsimlik gezici tarım işçilerinin tarım sektörünün vazgeçilmez işgücü olduğunun teyidi niteliğinde.
Ailelerle birlikte değerlendirildiğinde her yıl 1 milyon civarında nüfus tarımda iller arasında gezici çalışıyor.
Acı olan, bu rakamın büyük bir kısmı maalesef kayıtdışı.
Raporda, mevsimlik tarım işçilerinin ve ailelerinin yaşadıkları sorunların çözümüyle ilişkili yasal düzenlemeler olmasına karşın bunların etkin olarak uygulanamadığına dikkat çekiliyor.
Gezici mevsimlik tarım işçilerinin insan onuruna yaraşır bir ücret ve yaşam koşullarının sağlanamamasının en önemli nedeni tarım sektörünün ucuz işgücüne duyduğu ihtiyaç olarak gösteriliyor. Bu ihtiyaç, sanayide yaklaşık %35’e kadar düşürülen kayıt dışı istihdamın tarım sektöründe % 80’ler, mevsimlik tarım işinde ise % 95’ler düzeyinde olması sonucunu doğuruyor.
Kayıtdışılık örgütlenmeyi olanaksız kılarken, sürekli mekan değişikliği bir yandan siyasal hakların kullanılmasını kısıtlıyor, diğer yandan da ağır barınma sorunlarına yol açıyor.
Bugün size raporun sonuç bölümünde yer alan 'sorunlar' kısmını aktaracağız. Bir sonraki yazı da ise mevcut sorunlara yönelik çözüm önerilerini...
İŞTE ÖNE ÇIKAN SORUNLAR:
* Tarım işlerinde 50 ve daha az sayıdaki işçi çalışan tarım işletmeleri 4857 Sayılı İş Kanunu’nun kapsamında olmadığından, mevsimlik tarım işçilerinin çoğunluğu İş Kanunu kapsamında değil.
* Tarım alanlarında minimum sağlık ve güvenlik standartlarını belirleyen ILO’nun 184 sayılı 'Tarımda İş Sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi' Türkiye tarafından henüz onaylanmadı.
* Yıl içindeki mevsimlik gezici tarım işgücünün ulaşım güzergahı tanımlanmamış durumda.
* Yoksulluk nedeniyle, maliyeti düşürmek amacıyla yük üzerinde ve taşıma sınırı üstünde yolculuklar gerçekleşiyor. İşçiler konaklama alanlarından çalışma alanlarına giderken römork, kamyon, traktör gibi açık kasa araçlar kullanılıyor ve elverişsiz koşullarda taşınıyor.
* İşçi aileler naylon, bez, branda tarzı iptidai barınaklarda, çamur ve uygun olmayan alanlarda yaşamakta olup, konaklama alanlarında içme/kullanma suyu temini, tuvalet/banyo, çamaşır yıkama imkânları kısıtlı.
* Atıklar genellikle açık alana gelişigüzel bırakılmakta ve ciddi hastalık ve yaralanmalara neden oluyor.
* Tarımsal üretimin yoğun olduğu illerde, mevsimlik tarım işçilerine sağlık hizmeti verme yükümlülüğü Toplum Sağlığı Merkezleri'nde olmasına karşın yetersiz hizmet veriliyor. Mevsimlik tarım işçisi ve ailelerinde ölüm ve hastalık sıklıkları yüksek seyrediyor.
* Mevsimlik tarım işçileri yeterli ve dengeli beslenemiyor. Beslenme bozukluğuna bağlı gelişimsel bozukluk ve hastalıklar ortaya çıkıyor.
#pagebreak#
* İş sağlığı ve güvenliği noktasında mevsimlik tarım işçileri işle ilgili fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik ve psiko-sosyal faktörlere bağlı meslek hastalığı ve iş kazası tehlikeleri ile karşı karşıya kalıyor.
* Mevsimlik tarım işçisi aileler okulun açık olduğu dönemde tarım alanlarında çalıştıklarından çocuklarının okullaşma oranı, okula devam ve okul başarısı düşük.
* Mevsimlik tarım işçilerinin büyük bölümü kayıtdışı çalıştığı için sosyal güvencelerden yoksun.
* Mevsimlik tarım işçileriyle işverenler arasında olması gereken bağımlılık ilişkisi, işçiler ile aracılar arasında kurulmuş durumda. Tarım iş aracıları mevsimlik tarım işçilerinden komisyon alırken, bu durum işçinin ücret kaybına neden oluyor.
* Mevsimlik tarım işçileri iklim ve hastalık gibi nedenlerle çalışamadığı zamanlarda ücret alamıyor. Günlük gelirleri dikkate alındığında bir kısmının aylık gelirleri asgari ücretin altında. Hafta tatili kullanımına hiçbir şekilde rastlanmıyor. Mevsimlik tarım işçileri göç ettikleri yerde işsiz kalabiliyor; bazen de ücretlerini alamıyor.
TARIM İŞÇİLERİ ARASINDA EN MAĞDUR GRUP: KADINLAR
* Tarlada gündüz erkeklerle aynı işi yapmalarına rağmen, ev işlerinin devamı olan, yemek, temizlik, çocuk bakımı gibi pek çok iş kadın işçilerce yapılıyor. Bu yüzden mevsimlik tarım işçileri arasında en mağdur grubu kadınlar oluşturuyor.
* Mevsimlik kadın tarım işçileri genel olarak sigorta, sosyal güvenlik ve özel olarak da analık sigortası hakkından mahrum durumda.
* Yetersiz hijyen koşulları, düşük sosyo-ekonomik düzey, genç yaşta evlenme ve beraberinde adölesan gebelikler, çok sayıda ve sık aralıklarla gebelik ve doğum, tarım alanlarında doğum öncesi, sırası ve sonrası sağlık hizmetine erişememe annenin ve bebeğin sağlık risklerini artırıyor, hatta hayatlarını kaybetmelerine neden olabiliyor.
* Tarımda çocuk işçiliği, çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinden biri olarak tanımlanmakta. Çocuk işçiliği, çocukta işten kaynaklı tehlikelere maruz kalma dahil, fiziksel ve psikolojik sağlık sorunlarına neden olurken, çocuğun yaşam kalitesinin düşmesi ve eğitim hakkının engellenmesi gibi sorunlara yol açıyor.
Tarım sektöründe mevsimlik tarım işçilerinin sorunları bunlarla sınırlı değil ancak biz raporda öne çıkanları sıraladık. Raporda yer alan çözüm önerilerini bir sonraki yazıda paylaşacağız.
